W ramach informacji o dochodzeniu roszczeń związanych z tzw. „umowami frankowymi”, bardzo często przewija się odwołanie do wymogu posiadania przez kredytobiorcę statusu konsumenta w chwili zawierania umowy kredytu. W tym artykule wyjaśnimy, co to oznacza.
Umowa kredytu – kim jest konsument?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa jest to osoba, która zawiera z przedsiębiorcą umową niedotyczącą bezpośrednio prowadzonej przez nią działalności gospodarczej lub zawodowej.
Przekładając to na umowę kredytu, jest to osoba, która zawarła umowę kredytu w celu uzyskania finansowania na cel prywatny, najczęściej nabycie nieruchomości. Celem prywatnym jest zarówno nabycie nieruchomości aby samodzielnie w niej zamieszkiwać, jak i udostępnić ją rodzinie czy też zainwestować posiadane środki.
Zgodnie z orzecznictwem, wydanym na tle tzw. umów kredytów frankowych, za konsumenta nie może być uznana osoba, która nabyła nieruchomość aby umieścić w niej prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą, czy też osoba, która zawarła tzw. umowę kredytu frankowego w celu spłaty innego kredytu, zaciągniętego np. na zakup maszyn do swojej firmy.
Podkreślić należy, że cel finansowania badany jest retroaktywnie, czyli na chwilę zawierania umowy kredytu. Tym samym, jeżeli po kilku latach zamieszkiwania w nieruchomości nabytej za środki z kredytu, kredytobiorca zdecydował się na jej wynajęcie czy też umieszczenie w niej swojej firmy, nie ma to wpływu na możliwość dochodzenia roszczeń.
Dlaczego status konsumenta jest tak ważny w kontekście kredytu?
Nabywanie lokalu na cel konsumencki ma o tyle duże znaczenia, że umożliwia oparcie roszczeń kredytobiorców na postanowieniach kodeksu cywilnego dot. klauzul niedozwolonych. W konsekwencji kredytobiorca uzyskuje możliwość wyeliminowania z umowy klauzul przeliczeniowych, które zdecydowana większość orzecznictwa uznaje właśnie za klauzule niedozwolone.
Jak wynika z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Państwa Dziubak, wyeliminowanie z umowy klauzul przeliczeniowych, pozwala również na ustalenie jej nieważności. Klauzule przeliczeniowe (o których pisaliśmy także tutaj), jako podstawy ryzyka walutowego związanego z umową, stanowią jej główny przedmiot, bez którego tego typu umowa traci swój dotychczasowy charakter i nie może dalej istnieć.
Właśnie dlatego cel zakupu nieruchomości, jej ewentualne wykorzystanie oraz prowadzenie przez kredytobiorcę działalności gospodarczej w chwili zawierania umowy kredytu mają tak kluczowe znaczenie.
Istotne zmiany w prawach konsumentów
Od 1 stycznia 2021 r., w ramach kodeksu cywilnego funkcjonuje nowy przepis, wskazujący, że postanowienia o klauzulach niedozwolonych stosuje się także do osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze, które zwarły z przedsiębiorcą umowę, związaną bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą, gdy z treści umowy wynika, że nie dotyczy ona zawodowej działalności tych osób.
Ten zapis może być istotny na przykład dla lekarzy, którzy zawierają umowę kredytu w celu sfinansowania nabycia nieruchomości, aby prowadzić w niej gabinet lekarski. Umowa może zostać uznana za związaną bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą, ponieważ chcą nabyć nieruchomość, aby prowadzić w niej gabinet. Jednak treść umowy kredytu w sposób wyraźny nie jest powiązana z ich działalnością zawodową – nie dotyczy świadczenia usług leczniczych. Tym samym w ramach nowych uregulowań, lekarz zawierający umowę kredytu na sfinansowanie nieruchomości, w której chciałby prowadzić prywatny gabinet, będzie objęty ochroną w ramach przepisów o klauzulach niedozwolonych.
Niestety nowe rozwiązania, znajdują zastosowanie jedynie do umów zawartych od dnia 1 stycznia 2021 r. Umowy zawarte przed tą daną analizowane będą na podstawie dotychczasowych przepisów.
Czy konsument jest na lepszej pozycji?
Status konsumenta jest niezmiernie istotny w trakcie prowadzenia sporu przeciwko bankowi. Osoba posiadająca w chwili zawarcia umowy kredytu status konsumenta może skorzystać z zapisów Kodeksu Cywilnego dotyczących klauzul niedozwolonych. Może to doprowadzić do takiego przebiegu sprawy, który okaże się korzystny dla kredytobiorcy.
