Już 29 kwietnia 2021 roku TSUE udzieli odpowiedzi na pytania Gdańskiego Sądu Okręgowego. Temat wyroku C-19/20 nie budzi tak silnych emocji, jak kwestia uchwały Sądu Najwyższego, jednak z uwagi na istotność zagadnień, jakie będą przedmiotem rozstrzygnięcia, stanowi obowiązkową pozycję, z którą powinien zapoznać się każdy frankowicz.
Jakie pytania skierował sąd krajowy?
Pytanie pierwsze odnosi się do umów, które posiadały pierwotnie klauzule abuzywne, jednak zostały one zmienione w drodze aneksów na zapisy o charakterze uczciwym i nienaruszającym interesów konsumenta. TSUE ma wypowiedzieć się, czy w wypadku usunięcia klauzul niedozwolonych aneksem, sąd krajowy jest uprawniony do badania abuzywności umowy. Jak wynika z dotychczasowego orzecznictwa, abuzywność klauzul umownych bada się na moment zawarcia umowy, a możliwość sanowania wadliwej klauzuli aneksem jest możliwa w sytuacji uzyskania od konsumenta wyraźnej, świadomej i swobodnej zgody na zmianę warunków umowy. Taka zgoda powinna zostać poprzedzona poinformowaniem konsumenta w sposób pełny i rzetelny o skutkach podpisania aneksu. Analiza aneksów wprowadzająca dla kredytobiorców możliwość spłaty rat bezpośrednio w walucie obcej prowadzi do poważnych wątpliwości co do spełnienia takich obowiązków informacyjnych w sposób dostateczny.
Drugie i trzecie pytanie skierowane przez Sąd Okręgowy w Gdańsku dotyczy możliwości „odcięcia marży” od kursu waluty ustalanego przez bank i publikowanego w Tabeli Kursów. Jest to zagadnienie niezwykle ważne dla kredytobiorców, którzy w swoich umowach posiadają klauzule waloryzacyjne odnoszące się do sumy wartości kursu NBP oraz marży banku ustalanej w sposób jednostronny i indywidualny przez bank. Konsekwencją „odcięcia marży” byłoby rozliczenie poszczególnych rat kredytu względem kursów średnich NBP.
Poruszone zostaną kwestie ważne dla każdego frankowicza
TSUE udzieli także odpowiedzi na pytania nr 4 oraz 5 – mogą one rozstrzygnąć najważniejsze kwestie z punktu widzenia wszystkich frankowiczów, bez względu na rodzaj posiadanej umowy – odnoszą się one do kwestii przedawnienia roszczeń i sposobu rozliczeń stron.
Pytanie nr 4 ma na celu ustalenie, czy wyroki stwierdzające nieważność umowy w oparciu o zawarte w niej klauzule abuzywne skutkują wydaniem wyroku konstytutywnego, a więc stwarzającego nowy stosunek prawny między bankiem a kredytobiorcą. Na pierwszy rzut oka konsument może dojść do wniosku, że wyrok ma rozstrzygnąć skomplikowane zagadnienia teorii prawa, jednak jego praktyczny wymiar jest kluczowy – TSUE określi bowiem, w jakim momencie roszczenia stron stają się wymagalne, a tym samym, od kiedy rozpoczynają bieg terminy przedawnienia roszczeń.
Pytanie 5 odnosi się do obowiązków poinformowania kredytobiorcy przez sąd o możliwych skutkach wyroku stwierdzającego nieważność umowy kredytu. Za jeden ze skutków sąd krajowy przyjął roszczenie banku o zwrot kosztów korzystania z kapitału. W ten sposób, banki uzyskają stanowisko TSUE w sprawie możliwości kierowania względem konsumentów roszczeń restytucyjnych, których zasadność tak szeroko podkreślają w mediach i które stają się jednym z elementów zniechęcających frankowiczów przed wystąpieniem na drogę sądową.
Wyrok TSUE a uchwała Sądu Najwyższego
Kolejna zmiana terminu ogłoszenia uchwały SN potęguje napięcie frankowiczów. Jednak wiele wskazuje na to, że wcześniejsze ogłoszenie wyroku w sprawie C-19/20 może w pewnym stopniu wpłynąć na jej treść. Stanowisko TSUE może okazać się kluczowe dla sformułowania odpowiedzi na pytania dotyczące określenia momentu rozpoczęcia biegu przedawnienia oraz zasadności roszczeń o zwrot wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
Skutki wyroku
Jedną z pierwszych konsekwencji wyroku TSUE, jaką odczują frankowicze, będzie podjęcie zawieszonych postępowań sądowych, co przybliży konsumentów do uzyskania wyczekiwanych rozstrzygnięć. Treść wyroku przyczyni się również do ujednolicenia orzecznictwa. Podjęcie przez SN uchwały w sprawie pytań skierowanych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego przed wydaniem wyroku w sprawie C-19/20 było obarczone ryzykiem rozbieżności pomiędzy orzecznictwem krajowym a unijnym.
