Umowy kredytów powiązanych z walutą obcą zawierają wady prawne, uzasadniające stwierdzenie ich nieważności albo utrzymanie ich w mocy, lecz po uprzedniej eliminacji postanowień niedozwolonych. Decydująca w tym zakresie jest wola konsumenta wskazana w żądaniach pozwu.
Skutki stwierdzenia nieważności umowy
Podstawowym skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu indeksowanego, jak i denominowanego jest uznanie, że umowa nie obowiązywała od momentu jej zawarcia. Innymi słowy, oznacza to, że kredytobiorca powinien zwrócić do banku kwotę kapitału kredytu, jaką udostępnił mu bank, bez odsetek, prowizji, jak i innych opłat okołokredytowych. Ponadto, stwierdzenie nieważności umowy kredytu frankowego skutkuje nieważnością ustanowionych zabezpieczeń spłaty kredytu, w szczególności w postaci hipoteki. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy, sąd musi zadecydować o metodzie rozliczenia stron umowy. Może zastosować teorię dwóch kondykcji lub teorię salda.
Stwierdzenie nieważności a teoria dwóch kondykcji
Pozwany bank udzielił kredytobiorcy kredytu na kwotę 100 000 zł. W związku z umową, w ciągu 13 lat, kredytobiorca spłacił na rzecz Banku kwotę 110 000 zł. Z uwagi na stwierdzenie nieważności umowy, kredytobiorca może domagać się zwrotu kwoty 110 000 z., natomiast bank w odrębnym powództwie może domagać się zwrotu udostępnionego kapitału tj. 100 000 zł. Ze względu na stwierdzenie nieważności umowy, bank nie może domagać się płatności dalszych rat od kredytobiorcy.
Stwierdzenie nieważności a teoria salda
W przypadku rozwiązania sprawy z uwzględnieniem teorii salda, pieniądze powinna zwrócić strona, która uzyskała większą korzyść. Jeśli kredytobiorca otrzymał od banku kwotę w wysokości 100 000 zł, a na dzień wniesienia pozwu spłacił niższą kwotę, np. 80 000 zł, sąd powołując się na teorię salda, może oddalić powództwo o zapłatę. Sąd w takiej sytuacji dokonuje kompensaty wzajemnych roszczeń stron i na tej podstawie kredytobiorca zobowiązany jest do jednorazowej spłaty pozostałej części kapitału tj. 20 000 zł na wezwanie banku.
Skutki „odfrankowienia” umowy
Co w przypadku uznania przez sąd, że umowa kredytu jest ważna, jednak zawiera postanowienia niedozwolone, w postaci przeliczenia wypłaconego kredytu po kursie kupna i spłaty rat po kursie sprzedaży obowiązującego w banku?
W takiej sytuacji umowa dalej obowiązuje – ale „usuwane” są z niej postanowienia dotyczące kursu kupna/sprzedaży waluty. Co więcej, nie zmienia się oprocentowania kredytu. Mamy więc kredyt udzielony w złotych, ale z LIBOREM charakteryzującym umowy, gdzie indeksacja odnoszona jest do waluty franka szwajcarskiego.
Każda z rat już spłaconych obliczana jest przy pominięciu klauzuli waloryzacyjnej. Powstała nadpłata względem raty należnej, a raty spłaconej jest zasądzana na rzecz kredytobiorcy.
W przypadku kredytów frankowych wysokość oprocentowania zmiennego jest ustalana jako suma marży banku i np. LIBOR 3M, natomiast przypadku kredytów złotowych, wysokość oprocentowania zmiennego jest ustalana jako suma marży banku i np. WIBOR 3M. Na chwilę obecną WIBOR ma wartość dodatnią, a LIBOR ujemną co jest szczególnie korzystne dla kredytobiorcy.
Podsumowanie
Wnosząc pozew przeciwko bankowi, kredytobiorca powinien mieć na uwadze, że „odfrankowienie” i unieważnienie umowy niosą ze sobą odmienne konsekwencje finansowe. Warto już na samym początku postępowania jasno wykazać swoją wolę w żądaniach pozwu, tak, aby zmaksymalizować swoje szanse na pozytywne rozstrzygnięcie sporu.
